تعریف چاپ و انواع آن
چاپ به معنای انتقال مطالب (متن نوشته شده، حروف، عکس، طرح، نقش و …) روی حامل چاپ (سطح چاپ شونده) و نیز تکثیر آن به شمارگان زیاد است. انواع چاپ به شرح زیر است:
1- چاپ برجسته: در این نوع چاپ، حروف و طرح‌ها بر روی موادی مانند کاغذ، کارتن و چوب با استفاده از پلاک‌های چاپ برجسته و یا لترپرس چاپ میشوند.
2- چاپ صاف (افست): در چاپ صاف یا افست، صفحات چاپی با استفاده از پلاک‌های چاپ صاف، روی ورق‌های فلزی چاپ میشوند.
3- چاپ گود: در چاپ گود، حروف و طرح‌ها بر روی موادی مانند کاغذ، کارتن و چوب با استفاده از پلاک‌های چاپ گود، چاپ میشوند.
4- چاپ سیلک اسکرین: در این نوع چاپ، حروف و طرح‌ها بر روی موادی مانند پارچه، پلاستیک و شیشه با استفاده از صفحات سیلک اسکرین چاپ میشوند.
5- چاپ غیر تماسی: در این نوع چاپ، حروف و طرح‌ها بر روی سطح چاپ شونده با استفاده از لیزر و یا جوهر الکترونیکی چاپ میشوند.
6- چاپ دیجیتال: در چاپ دیجیتال، محتوای چاپی به صورت دیجیتالی، با استفاده از پرینتر‌های دیجیتال، بر روی سطح چاپ شونده چاپ میشود.
7- چاپ هلیوگرافی: در چاپ هلیوگرافی، حروف و طرح‌ها بر روی سطح چاپ شونده با استفاده از نور خورشید و یا نور لیزر چاپ میشوند.
8- چاپ فلکسوگرافی: در این نوع چاپ، حروف و طرح‌ها بر روی موادی مانند فویل و پلاستیک با استفاده از پلاک‌های فلکسوگرافی چاپ میشوند.
9- چاپ سیلک اسکرین یا سری گرافی: در این نوع چاپ، حروف و طرح‌ها بر روی موادی مانند پارچه، پلاستیک و شیشه با استفاده از صفحات سیلک اسکرین چاپ میشوند.
10- چاپ سه بعدی: در چاپ سه بعدی، محتوای چاپی به صورت سه بعدی و با استفاده از فناوری های چاپ سه بعدی چاپ میشود. در این نوع چاپ، اشیا و محصولات سه بعدی مانند ابزارهای پزشکی، قطعات صنعتی و حتی تزئینات خانگی چاپ میشوند.
چاپ مستقیم
در روش چاپ مستقیم، سطح چاپ مستقیماً با فرم چاپ (مجموعه حروف، کلیشه و گراور) تماس پیدا می کند. این روش شامل چاپ برجسته، چاپ گود، چاپ سیلک اسکرین و چاپ فتواستنسیل است.
برای انجام چاپ برجسته و گود، ابتدا برای اصل خبر فیلم تهیه می شود و روی آن فرم چاپی به صورت پوزتیو و ناخوانا تهیه می شود. سپس با استفاده از فرم تهیه شده، کار چاپ شده به صورت خوانا به دست می آید.
روش چاپ برجسته شامل لترپرس با استفاده از کلیشه، گراور، طلاکوب و نایلوپرینت و چاپ برجسته با استفاده از کلیشه های الستیکی و ژلاتینی با روش فلکسو است. روش چاپ گود شامل چاپ گود دستی با استفاده از تکه چوب یا تیغه و چاپ گود مکانیکی با استفاده از روش هلیوگراور است.
برای چاپ سیلک اسکرین، از یک فرم چاپی به نام شابلون یا قالب استفاده می شود و تصویر با استفاده از توری به کاغذ منتقل می شود. این روش شامل چاپ توری، چاپ شابلونی و چاپ غربالی نیز نامیده می شود.
روش چاپ فتواستنسیل مشابه با چاپ اسکرین است و مرکب از روزنه های استنسیل مستقیماً به سطح چاپ شونده (کاغذ) منتقل می شود.
با توجه به اینکه در روش چاپ مستقیم، سطح چاپ مستقیماً با فرم چاپ تماس پیدا می کند، برای گرفتن چاپ خوانا و دقیق، فرم چاپ باید به دقت تهیه شود و باید از مواد با کیفیت استفاده شود.
چاپ غیر مستقیم
در روش چاپ غیر مستقیم، سطح چاپشونده (کاغذ) با فرم چاپ تماس ندارد و مراحل کار به این صورت است که نخست فرم مرکبی تهیه میشود. سپس، عامل واسطهای تصاویر مرکبی شده فرم را دریافت کرده و در مرحله پایانی، سطح چاپشونده تصاویر را از عامل واسطه دریافت میکند، مانند چاپ تخت (افست) و چاپ بالشتکی (تامپو).
در چاپ غیر مستقیم به شیوه افست، برای چاپ از روی اصل خبر، نیاز به تهیه یک فیلم داریم. این فیلم نگاتیو (منفی) و ناخواناست. از روی این فیلم، یک فیلم پوزیتیو که ژلاتین ناخواناست تهیه و روی پلیت (زینک) کپی میشود. در چاپ، تصویر زینک به عامل واسطهای سیلندر الاستیک منتقل میشود. این تصویر ناخواناست. سپس، سطح چاپشونده (کاغذ) تصویر را از سیلندر الاستیک به صورت خوانا دریافت میکند.
در روش غیر مستقیم (به شیوه افست)، چاپ تخت مهمترین روش چاپی است. در این روش، فرم چاپی کاملاً صاف به نظر می‌رسد که به همین دلیل چاپ صاف را چاپ تخت نامیده‌اند. در چاپ افست، معمولاً آب و مرکب با هم به روی فرم زینک می‌آیند، لذا اساس چاپ افست بر پایه عدم تداخل آب و مرکب است. مهمترین ویژگی چاپ افست وجود عامل واسطهای به نام سیلندر الاستیک است. به همین دلیل، فرم چاپ به صورت خوانا کپی میشود.
روش‌های چاپی که در این طبقه‌بندی جزء چاپهای غیر مستقیم محسوب میشوند، عبارتند از:
- چاپ تخت
الف) چاپ افست
ب) چاپ سنگی (لیتوگرافی)
پ) چاپ نوری - چاپ دیجیتال : در این سیستم، متن و تصویر مستقیماً از کامپیوتر و از بخش طراحی به دستگاه چاپ ارسال شده و در خود دستگاه زینک مورد نیاز بدون نیاز به پروسسور جداگانه به روی زینک چاپی منتقل میشود. در این روش، معمولاً از جوهرهای الکترونیکی استفاده میشود که مستقیماً روی سطح چاپشونده (کاغذ) نشسته و به صورت خوانا چاپ میشوند. این روش، سرعت چاپ بالاتری نسبت به روش‌های چاپ غیر مستقیم دارد و به دلیل عدم نیاز به تهیه فرم چاپی، هزینه کمتری نیز دارد
- چاپ بالشتکی : با این روش چاپی میتوان روی هر ماده و با هر شکلی (سطوح تخت تا سطوح نامنظم و غیر هندسی) چاپ کرد. مواد چاپ شونده میتواند اشیای مختلف مانند انواع هدایای تبلیغاتی، خودکار تبلیغاتی، فندک، لوازم منزل و آشپزخانه، لیوان تبلیغاتی، لوازم صوتی و تصویری، مانند نوار کاست و… باشد. چاپ بالشتکی کاربرد گستردهای در چاپ اشیای قطعات مصرفی و صنعتی دارد.
- فرایند چاپ : ابتدا کلیشهای از روی طرح اصلی تهیه میشود. حروف و تصاویر روی کلیشه حکاکی و گود میشوند. در ادامه مرکب توسط تیغه روی کلیشه منتقل شده و نقاط دارای تصویر یا متن مرکب دار میشود. سپس بالشتک (پد) سیلیکونی با فشار کنترل شده، روی کلیشه فشرده و به این ترتیب کلیشه به روی بالشتک منتقل میشود. در مرحله بعد بالشتک به روی سطح چاپ شونده حرکت کرده و تصویر را روی آن منتقل میکند. کلیشه چاپی از جنس پلیمر و یا استیل ساخته میشود.
چاپ غیر تماسی
در روش چاپ غیر تماسی، سطح چاپشونده (مانند کاغذ) با استفاده از مکانیسم‌های دیگری به جای فرم چاپ یا واسطهای در تماس با جوهر، مانند الکتریسیته ساکن و یا پاشیدن جوهر به صورت هدایت شده، چاپ میشود. این روش در دستگاه‌هایی مانند فتوکپی، پرینتر و جوهر افشان قابل استفاده است. چاپ غیر تماسی به‌عنوان یک روش چاپ پرکاربرد در ماشینهای اداری شناخته میشود و در این روش، با استفاده از خاصیت الکتریسیته ساکن و جذب مرکب از تونر، در قسمت‌های باردار عمل چاپ انجام میشود.
سیستم الکتریسیته ساکن
دستگاه‌های فتوکپی و چاپگرهای لیزری، مشهورترین دستگاه‌هایی هستند که با استفاده از این روش چاپ غیر تماسی کار می‌کنند. همچنین، دستگاه‌های جوهرافشان نیز از کامپیوتر فرمان می‌گیرند و با پاشیدن جوهر در نقاط معینی، نقش حروف و طرح مورد نظر را ایجاد می‌کنند. در این روش چاپ، با استفاده از کامپیوتر میتوان به گونه‌ای عمل کرد که در هر حرکت چاپ، علائم و نشانه‌های متفاوتی به چاپ برسد. این روش چاپ بیشتر در کارهای ساخته شده و بسته‌بندی چاپهای صنعتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. عمل چاپ و تکثیر در این روش صورت می‌گیرد، اما بیشتر در سطح چاپهای قطع کوچک به صورت لت (تک برگ) و یا در جزوه‌های اداری و آموزشی انجام میشود.
تاریخچه پیدایش و سیر تکامل ماشینهای چاپ برجسته
طراحی و ساخت ماشینهای چاپ، یکی از مهمترین دستاوردهای خلاقیت، ابتکار و تفکر انسانی است. این روند با آغاز کار هنرمندان چاپ، هنوز هم بسیار ارزشمند است و اعتبار تاریخی آن کاسته نشده است. در چندین قرن گذشته، چاپ و تکثیر به صورت ساده و دستی، با قرار دادن کاغذ روی فرم‌های سنگی یا چوبی حکاکی شده، و با استفاده از مالش و اصطکاک دست بر روی آنها، صورت می‌گرفت.
در اوایل قرن پانزدهم، در همان زمانی که تعداد زیادی از ماشینهای صنعتی به بازار آمده بودند، اولین سیستم ماشینی هدایت فرم برای چاپ و نمونه‌برداری ساخته شد و حدود ۳۰۰ سال بدون تغییر ساختاری چشمگیری باقی ماند.
در سال ۱۴۴۰ میلادی، اولین پرس چاپ طبق نقشه یوهاس گوتنبرگ، توسط یک خراط به نام ام کُنرادزاه اشباخ از اهالی اشتراسبورگ آلمان از چوب ساخته شد. این پرس شبیه به پرس کاغذ سازها بود و ویژگی‌هایی مانند پایه و بدنه اصلی ماشین، سیستم بستر یا حامل فرم و سیلندر فشار را داشت. این پرس، ابتدایی‌ترین ویژگی‌ها و نکات مهمی را داشت که در ماشینهای چاپ برجسته بعدی به کار رفته‌اند. این پرس هم‌اکنون در موزه گوتنبرگ شهر ماینز آلمان نگهداری میشود.
پرس دستی چوبی
مکانیزم کار:
این دستگاه چاپی که با نام “پرس چاپی” شناخته میشود، در دفعات متعددی از مراحل مختلفی برای چاپ کاغذ استفاده می‌کرد. ابتدا، با استفاده از مشته‌های چرمی به نام “تامپون”، فرم چاپی به‌وسیله مرکب‌دهی مشخصی، ایجاد می‌شد. سپس کاغذ روی درپوش قرار می‌گرفت و با استفاده از یک قاب (ماسک) به اندازه فرم چاپی ساخته می‌شد. در مرحله بعد، با استقرار و گونیا نمودن کاغذ، قاب و درپوش به‌صورت محکم بسته می‌شد تا کاغذ چاپی در حین چاپ به فرم چاپی نزدیک بماند و همزمان از کثیف شدن محافظت شود.
در مرحله بعدی، با استفاده از یک اهرم لنگ، یک تسمه قوی بستر فرم به زیر صفحه فشار داده می‌شد. با گرداندن محور پیچ اصلی دستگاه توسط یک اهرم، صفحه پرس کاملاً صاف می‌شد و سپس کاغذ به فرم چاپی پرس می‌شد. پس از اتمام چاپ، صفحه حامل فرم به خارج هدایت شده، درپوش و قاب کوچک باز می‌شدند و کاغذ چاپ شده خارج می‌شد. در کل، این دستگاه چاپی باعث بهبود کیفیت چاپ و افزایش سرعت چاپ در مقایسه با دستگاه‌های قبلی شده است.
کیفیت کار چاپ شده :
با توجه به اینکه این دستگاه چاپی نسبتاً ساده بود و نهایتاً تنها با استفاده از یک پرس ساده چوبی عمل می‌کرد، هنرمندان چاپکار می‌توانستند با استفاده از تخصص و دانش خود، چاپهایی با کیفیت بالا و زیبا تولید کنند. با این حال، باید توجه داشت که حاصل کار هنرمندان چاپکار نه تنها به دلیل مهارت و تخصص آنها بود، بلکه به دلیل ابزارهایی که در اختیار آنها بود، نیز بود. در هر صورت، چاپهایی که با استفاده از این پرس ساده چوبی تولید شده بود، به دلیل زیبایی و کیفیت بالایشان، همچنان ارزش زیادی دارند و به عنوان یک هنر چاپی قابل تقدیر هستند.
روش کار :
به طور کلی، در آن زمان برای تولید چاپهای با کیفیت بالا، دو نفر چاپکار روی دستگاه پرس چاپی کار می‌کردند. یک نفر به عنوان استاد چاپ، که کاغذ را در محل خود قرار می‌داد و کاغذ چاپ شده را از دستگاه برمی‌داشت و احتمالاً دسته اهرم را می‌چرخاند، و یک نفر به عنوان استاد مرکب‌دهی که با استفاده از مشته‌های چرمی (تامپون) وظیفه سنگین مرکب‌دهی یکنواخت به فرم را بر عهده داشت.
با وجود اینکه پرس چاپی بزرگ و محکمی بود، درپوش آن از نظر کار چاپ ضعیف بود. به عبارتی، نمی‌توانست با کیفیتی بالا صفحات بزرگ دو برگی را در یک مرحله چاپ کند و باید در دو مرحله چاپ شوند تا کیفیت چاپ حفظ شود.
ساخت اولین پرس فلزی :
در سال ۱۷۷۲، یک حروف‌ریز آلمانی به نام ویلهلم هاس، تغییرات قابل توجهی در پرسهای چاپی را ایجاد کرد. با استفاده از قطعات فلزی در ساخت پرس چاپی، کیفیت چاپ بهبود یافت و این دستگاه به دلیل قدرت و مقاومت بالایی که داشت، از نظر چاپ بسیار قویتر بود. این اصلاحات در پرس چاپی به توسعه دستگاه‌های چاپی پیشرفته‌تر کمک کرد.
تغییرات مکانیکی :
ویلهلم هاس، برای افزایش نیروی لحظه‌ای در چاپ، از سیستم چرخ طیار و دسته‌ی بلندتری که دارای دو کره‌ی فلزی در دو سر آن بود، استفاده کرد. با این حال، او مجوز ساخت پرس چاپی را برای چاپخانه‌ها نداشت زیرا به عنوان یک حروف‌ریز، این حق را نداشت. به همین دلیل پسر وی توانست از اختراع پدرش استفاده کند.
در سال ۱۸۰۰، لرد چارلز استانهوپ با استفاده از یک پرس دستی آهنی که دارای دسته‌هایی برای ایجاد نیروی فشاری بود، توانست نیروی فشاری را به میزان زیادی کاهش دهد و یا به اندازه لازم تنظیم کند. وجود یک وزنه تعادل، کار اهرم عملکننده تیگل (سیلندر فشار) را تسهیل می‌کرد.
در سال ۱۸۰۳ با اختراع پرسهای مجهز به اهرم زانویی، تغییرات اساسی در ساخت پرسهای دستی به وجود آمد. ساختمان بخش‌های مهم این پرس‌ها ممکن است در برخی از ماشینهای نمونه‌گیری بخش حروف‌چینی چاپخانه‌ها قابل مشاهده باشد.
اختراع‌کنندگان پرسهای مجهز به اهرم زانویی، ثبت اختراع خود را در مورد ساخت ماشینهای مدرن چاپ به مدت یک سال به تأخیر انداختند، اما در همین زمان با اصرار به کار ساخت ماشینهای سریع چاپ ادامه دادند. اگرچه تا زمان ساخت ماشینهای سریع چاپ کامل، اولین ماشین سیلندری چاپ (ماشین سریع) نامیده می‌شد، اما این ماشین واقعاً نسبت به ماشینهای دستی سرعت بیشتری داشت.
امروزه، پرسهای سریع به عنوان ماشینهای چاپی مکانیزه تعریف میشوند که دارای موتور جداگانه برای محرکه و سیستم هدایت مرکب، مستقل و قابل تنظیم هستند و همچنین قابلیت تولید تیراژ چاپی را دارند. این پرس‌ها به‌عنوان ماشینهای سریع شناخته میشوند.
ماشینهای تیگل با فرم تخت و ماشینهای روتاسیون
پس از پرسهای سیلندری، پرسهای سریع نیز به عنوان یکی از ماشینهای سریع شناخته شدند. در ماشینهای مدرن نمونه‌گیری، با اینکه قطعات و اجزای اصلی ماشینهای سیلندری مورد استفاده قرار گرفته است، اما از نظر اقتصادی، شرایط تولید چاپ را ندارند
فریدریش کونیگ
فریدریش کونیگ، مخترع پرسهای سریع چاپ، در ۱۷ آوریل ۱۷۷۴ در شهر ایسلبن متولد شد. پس از فراگیری شغل چاپکار در یک شرکت در شهر الیپزیک آلمان، به دلیل تلاش و جدیت فوق‌العاده‌ای که داشت، در چهار سال و سه ماه آموزش خود را به پایان رسانید.
او به دلیل روحیه کنجکاو و تلاشگری که داشت، همیشه به دنبال بهبود ماشینهای چاپ بود. تجربه کار در کتابداری و کتاب‌فروشی به او کمک کرد تا تحقیقات خود را در زمینه چاپ و ماشین‌آلات چاپ انجام دهد. این تلاش‌ها در نهایت منجر به اختراع پرسهای سریع چاپ شد. او با تالش خستگی‌ناپذیر، اصلاحاتی را در ماشینهای چاپ انجام داد و ماشین‌هایی را طراحی کرد که با سرعت بیشتر و بهبود کیفیت چاپ، می‌توانستند تیراژ چاپ بالا را تولید کنند.
ماشین سولر
در اوایل سال ۱۸۰۳، فریدریش کونیگ در منطقه سول آلمان، ساخت پرسی را آغاز کرد که در آن سیستم مرکب دهی سیلندری روی پرس چاپ دیده می‌شد. این پرس را سولر نامید. با این وجود، به دلیل عدم امکانات کافی، نتوانست کار خود را ادامه دهد. به منظور به دست آوردن حمایت مالی، او به شهر وین (پایتخت اتریش) و پترزبورگ سفر کرد. در نهایت، با کمک مالی از جانب امپراتوری روسیه، توانست پرسهای سریع چاپ را بهبود بخشید و توسعه دهد.
