شهر ها به عنوان کاملترین شکل اسکان بشر با ظاهر و منظر خود مورد توجه یا بی تفاوتی ناظران قرار می گیرند. بی شک هرچه منظر شهری از کیفیت بیشتری برخوردار باشد، قدرت جذب کنندگی بیشتری خواهد داشت. البته نباید فراموش کرد که منظور از منظر، تنها ابعاد عینی نیست، بلکه ابعاد ذهنی (درک مردم و کاربران از محیط) را نیز شامل می شود. به عبارت دیگر فقط زیبایی شهری، عامل جذب کننده نیست، طرز تفکر و نگرش ساکنین و دیگر کاربران نیز تاثیر بسیاری دارد. بعد عینی شهر، همان منظر شهری است که همچون لایه ی بیرونی شهر است و بعد ذهنی، لایه های درونی یا همان نگرش و ادراک مردم می باشد. هماهنگی و تناسب هر دو بعد در کنار هم، به رضایت بیشتر شهروندان منجر می شود. منظر شهری را می توان اینگونه تعریف کرد: یکپارچگی بخشیدن بصری و ساختاری به مجموعه ساختمان ها و خیابان ها و مکان هایی که محیط یک شهر را می سازند.(کالن) در فرهنگ عمید نیز آنچه در برابر چشم قرار می گیرد برابر با منظر ذکر شده که شامل عناصر فیزیکی زمین، رودخانه ها و دریاچه ها، عناصر زنده، پوشش زمین، عناصر ساخته شده توسط انسان، شرایط آب و هوایی و… می باشد. متاسفانه یکی از مشکلات عمده در منظر شهری، طراحی فضاهای شهری بدون توجه به سلیقه ی شهروندان یا عدم توجه به کاربری شهری است و پیامد آن چیزی جز طراحی نامناسب و بیگانه با شهروندان نخواهد بود. بی شک طراحی فضای شهری برای شهری مذهبی همچون مشهد با طراحی فضایی برای شهری همچون اصفهان باید متفاوت باشد که اغلب مورد توجه نیست. اگرچه انسان به عنوان مهمترین کاربر شهر ها باید در راس توجه باشد، متاسفانه حداقل توجهی را شامل نمی شود.
تحقیقات بسیاری نشان داده است که ارزیابی مردم از زیبایی شهری، بیشتر متوجه عواملی چون وجود فضای سبز، پوشش گیاهی، المان ها و نماد های زیبای شهری، پاکیزگی، مبلمان شهری و… می باشد. بهبود مجموع این عوامل، در نهایت منجر به بهبود و افزایش کیفیت منظر و مستقیما موثر بر برند شهری یک منطقه می باشد و می تواند قدرت بالایی در جذب توریست و سرمایه گذاران متفاوت داشته باشد.
از جمله اقداماتی که می توان در این راستا انجام داد عبارت است از:
- ساماندهی بناهای قدیمی و بافت فرسوده
- ساماندهی تاسیسات شهری در جهت ارتقای ارزش های بصری و هنری
- شاخص کردن بناهای تاریخی از طریق نورپردازی مناسب، مکان سازی، محوطه سازی
- طراحی المان ها و نماد های شهری
- سازماندهی مبلمان شهری
- ارتقای امنیت اجتماعی 24 ساعته در جهت حضور مردم در شهر در ساعات مختلف
- ساماندهی وضعیت پیاده رو ها و ساخت پیاده راه ها
- تدوین اقدامات لازم در جهت کم کردن بار ترافیکی کلان شهر ها
- توجه به بافت های مختلف شهری و طراحی فضاها و محیط های متناسب با کاربری هر منطقه
- توجه به عناصر هنری و گرافیکی شهر (برای مثال طراحی و نقاشی مناسب دیوار ها، جداول و….)
- …
توجه به منظر شهری و برنامه ریزی برای آن یکی از اصلی ترین و مهمترین عواملی است که می تواند بر برند شهری تاثیر بسزایی داشته باشد. امروزه یکی از فضاهای گردشگری که مورد توجه اغلب گردشگران می باشد، فضای های شهری است و شهرها اغلب به عنوان مقصد گردشگری مد نظر قرار می گیرند چرا که برای سیاستگذاران، گردشگری شهری اکنون یک مسیر اصلی است. لازم به ذکر است که شهرهای توریستی بیش از دیگر شهرها به کیفیت منظر شهری وابسته هستند. زیرا آنچه در ابتدا توجه افراد را به خود جلب می کند، منظر و سیمای شهری است و اولین قضاوت ها را نسبت به شهر در ذهن گردشگران ایجاد می کند.
افراد اغلب از طریق بازاریابی دهان به دهان از وجود جاذبه ها در یک منطقه آگاه می شوند که این امر خود به ایجاد جذابیت و شهرت نام یک شهر یا منطقه کمک می کند. برای مثال شاید تعداد افرادی که به los Vegas سفر کرده اند زیاد نباشد، اما اکثریت درباره ی این شهر آگاهی دارند و تصور اغلب نسبت به آن شهری تفریحی با جاذبه های توریستی بالا، خوشگذرانی و تفریح با جذابیت های شهری زیاد می باشد. تمامی این اطلاعات اغلب از طریق بازاریابی دهان به دهان و یا تبلیغات برای این شهر به وجود آمده است که یقینا بر برند این شهر تاثیر انکار ناپذیری دارد.
شهر ها در صورتی که بتوانند تصویر منظر مناسبی از خود ارائه کنند یقینا مورد توجه افراد بسیار قرار خواهند گرفت. در ادامه به بررسی توسعه ی شهری چند شهر از گذشته تا به اکنون می پردازیم:
1-توسعه ی فضایی- کالبدی شهر دبی در سال 2000 و امروز
2-توسعه ی فضایی- کالبدی شهر دبی در سال 2005 و امروز
3-توسعه ی فضایی- کالبدی شهر جاکارتا پایتخت اندونزی در سال 1960 و امروز
4-توسعه ی فضایی- کالبدی شهر توکیو پایتخت ژاپن در سال 1945 و امروز
5-توسعه ی فضایی- کالبدی شهر آتن پایتخت یونان در سال 1862 و امروز
اگر چه شهرها به عنوان مهمترین مقاصد گردشگری مورد قبول هستند، اما متاسفانه در کشور ما در هیچ یک از ابعاد برنامه ریزی و برندسازی، اقدامی برای آنها صورت نگرفته است. ایران با داشتن ثروت بی نظیر چشم اندازهای متنوع طبیعی، مصنوعی، فرهنگی با شرایط جغرافیایی کم و بیش مناسب خود، می تواند قطب گردشگری بسیار قوی برای دیگر کشورها باشد. در این میان منظر شهری همان حلقه ی واسط میان گردشگران و جذابیت های شهری، مورد توجه قرار می گیرد.
نتیجه گیری:
در دنیای امروز که شهرها بر سر جذب گردشگر با یکدیگر در رقابت هستند، گردشگری شهری و توجه به برند شهری در راستای هدایت و جذب گردشگران به سمت شهرها، از اهمیتی بیش از پیش برخوردار است. در حقیقت مسئولان و مدیران شهری و گردشگری دریافته اند که برای رونق بخشیدن به گردشگری باید به ابعاد مختلف برندسازی شهری توجه کنند. منظر شهری از جمله عواملی است که بر برند شهری و توسعه و پیشرفت آن تاثیر زیادی دارد.
