حقوق کار با وضع و پیشبینی قواعدی سعی در تنظیم روابط فیمابین کارگر/کارآموز و کارفرما دارد. ولی انسان حریص، همواره پایبند این قواعد نبوده و جهت حفظ منافع خود اقدام به زیرپاگذاشتن این قواعد میکند به همین علت در «قانون کار»، مراجعی جهت حلوفصل اختلافات ناشی از اجرای قانون کار یا مقررات مربوطه، در نظر گرفته شده است.
معمولا زمانی حقوق کار و تعریف و شرایط و ارکان آن برای افراد اهمیت مییابد که دچار اختلاف و مشکل شده باشند و در اغلب موراد این کارگر است که به دنبال شناسایی و پیگیری حقوق خود در قانون کار برمیآید ازاینرو در نوشتهی حاضر سعی در معرفی مراجع قضایی و اداری پیشبینی شده در قانون کار داریم ولی پیش از آن لازم است تا دامنهی شمول قانون کار را بشناسیم.
قانون کار مصوب ۱۳۶۹ و آیین دادرسی کار مصوب ۱۳۹۱ دو قانون عمده و کاربردی در زمینهی حقوق کار محسوب میشوند.
طبق قانون کار، افرادی که مشمول قانون کار میشوند عبارتند از: کارفرما، کارگر، کارآموز و کارگاه (طبق مواد ۱ و ۵ قانون کار) هریک از مفاهیم مذکور به ترتیب در مواد ۲ تا ۵ قانون کار و نیز مادهی ۱۱۲ همان قانون تعریف شدهاند و اینجا نیز بهطور خلاصه به آنها اشاره میکنیم:
کارگر طبق قانون باید شخص حقیقی باشد، کاری که انجام میدهد باید معوض باشد و اینکه باید به درخواست و دستور کارفرما کاری انجام دهد. در مقابل کارفرما میتواند هم شخص حقیقی باشد و هم شخص حقوقی؛ بهعبارتی کارفرما میتواند انسان، شرکت یا مؤسسه و نهاد باشد، به درخواست و دستور کارفرماست که کارگر کاری را انجام میدهد و مزد و حقالسعی خویش را از کارفرما طلب میکند. کارآموز در قانون کار به دو دسته از افراد اطلاق میشود: دستهی اول افرادی هستند که بر اساس قرارداد کارآموزی برای ارتقای مهارت معین در مدت معین به آموزشگاه میروند که شامل افراد شاغل و غیرشاغل میشود و دستهی دوم افرادی هستند که بهموجب قرارداد کارآموزی برای فراگرفتن حرفهای خاص در آموزشگاه توأمان به کار هم مشغول باشند منوط به اینکه مدت قرارداد بیش از سه سال نباشد و سن شخص هم نباید از ۱۵ سال کمتر و از ۱۸ سال بیشتر باشد.
اکنون که دامنهی شمول قانون کار را شناختیم آنچه بیشتر اهمیت دارد این مطلب است که در هنگام بروز اختلاف شخص باید به کدام مرجع مراجعه کند؟
در یک طبقهبندی کلی مراجع مندرج در قانون کار به سه بخش تقسیم میشوند:
-
مراجع حل اختلاف مستقر در ادارهی کار؛
-
دادگستری؛
-
دیوان عدات اداری.
مراجع حل اختلاف مستقر در ادارهی کار
مراجع حل اختلاف مستقر در ادارهی کار عبارتند از:
-
جلسهی سازشی؛
-
هیئت تشخیص؛
-
هیئت حل اختلاف.